گزارشی که توجیه پذیری یک طرح را در ابعاد مختلف از قبیل بازار، فنی و مالی مورد بررسی و مطالعه میکند، گزارش طرح توجیهی یا Feasibility Study Report نام دارد. این گزارش متشکل از سه بخش است که در زیر به هر یک از آنها می پردازیم:
مطالعات بازار
وجود محصولات و خدمات برای طرح‌ها و پروژه‌های مختلف، ضرورت دارد. از طرفی نیز هدف از اجرای طرح توجیهی ارائه محصولات مطابق با میل مصرف‌کننده در بازارها میباشد که باید بازارهای مصرفِ محصول، به دقت بررسی و آنالیز شوند و پس از آن، هدف مورد نظر باید مورد بررسی قرار بگیرد. برخی موارد در مطالعات بازار طرح توجیهی حائز اهمیت هستند که عبارتند از تعیین آمار مربوط به میزان تولید، واردات، تقاضا، صادرات و مصرف محصول مورد نظر طی سال‌های مختلف در کشور و نیز پیش‌بینی این موارد در آینده. به منظور پیش‌بینی تقاضا به عنوان یک مولفه مهم در مطالعه بازار، موارد زیر اثرگذار می‌باشند:
- بررسی آمار و اطلاعات قابل دسترسی
- بررسی انواع محصولات که عبارتند از کالاهای مصرفی، واسطه‌ای و سرمایه‌ای
آنالیز مالی
طرح توجیهی با هدف کسب سود و منفعت اجرا می‌شود و به همین دلیل دست‌یابی به شاخص و معیار مناسب به منظور تعیین سوددهی و یا عدم سوددهی طرح‌ها میباشد که در طی سال‌های گذشته، کارشناسان و اقتصاددانان بزرگ مجموعهای از شاخص‌های مالی و اقتصادی را تعریف و استفاده کرده‌اند. آنالیز مالی در طرح امکان سنجی در گزارشات توجیهی نیز با هدف کسب شاخص‌های مالی و اقتصادی صورت میپذیرد که نهایتا به تصمیم‌گیری صحیح می‌انجامد.
توجیه پذیری فنی
توجیه پذیری فنی طرح توجیهی نیز یکی دیگر از اصطلاحات رایج در این حوزه است. طرح امکان سنجی از لحاظ امکان اجرای آن در بخش توجیه‌پذیری فنیِ گزارش توجیهی، مورد بررسی قرار می گیرد. در این امکان‌سنجی ابتدا بررسی‌های لازم در زمینه چگونگی اجرای طرح، با نام «فاز 1 طراحی انجام گرفته» ارائه می‌شود. طراحی فاز 1 اطلاعات کلی دارد و دربرگیرنده اطلاعات بسیار ریز از قبیل مشخصات زمین محل اجرای طرح، نحوه اجرای عملیات ساختمانی، دانش فنی پروژه، ظرفیت، دستگاه‌ها و تجهیزات مورد نیاز برای تولید، محوطه‌سازی و راه‌سازی، تأسیسات و سایر مواردی میباشد که در آن هزینه‌های ثابت سرمایه‌گذاری مد نظر قرار می‌گیرد.
در این بخش از گزارش توجیهی، کلیه اطلاعات فنی اجرای طرح توجیهی، در مراحل احداث و بهره‌برداری کسب می‌شود و اطلاعات مربوط به هزینه‌های سرمایه‌گذاری که شامل هزینه‌های ثابت سرمایه‌گذاری، هزینه‌های قبل از بهره‌برداری و سرمایه در گردش است، به همراه مدارک مستند در بانک بررسی می‌شوند. هزینه‌های سالیانه تولید همچون هزینههایی که برای تأمین مواد اولیه، سوخت، نیروی انسانی، استهلاک، هزینه‌های تأمین مالی، هزینه‌های اداری و خدماتی، زمان‌بندی، نحوه اجرای طرح و ... صرف می‌شوند نیز در این بخش مورد بررسی قرار می‌گیرند.
در واقع در مرحل? تجزیه‌وتحلیل مالی از یک طرح توجیهی سعی می‌شود به این سؤال پاسخ داده شود که "پروژه از منظر مالی چه وضعیتی خواهد داشت". گام‌هایی در این مرحله وجود دارد شامل موارد زیر هستند:
• آیا رویکردهای متفاوتی برای تولید محصول وجود دارد؟
• بررسی مجدد رویکردهای تکنولوژیکی
• بررسی تطابق اثرات جانبی هر روش با مسائل کشوری
• بررسی هزینه‌ای رویکردها
• انجام تحقیقات به‌منظور حصول اطمینان از امکان‌پذیری فنی
• انجام تحقیقات به‌منظور حصول اطمینان از امکان‌پذیری فنی
• انجام تجزیه‌وتحلیل فنی
• برآورد میزان موجودی موردنیاز
• زمان‌بندی تولید
• جزئیات فرآیند تولید
• انتخاب تجهیزات و ابزار
• انتخاب تجهیزات و روش‌های حمل‌ونقل
• تخمین نیروی انسانی موردنیاز
• تعیین محل اجرای طرح
• طراحی سازمان تولید و تعیین چیدمان تجهیزات تولیدی و غیر تولیدی
• تخمین هزینه‌های ناشی از تجزیه‌وتحلیل فنی
